Khám phá câu chuyện tình yêu của hang Trinh Nữ trên Vịnh Hạ Long đầy đau thương, nhưng đó cũng như một lý do để giải thích về những hiện tượng thiên nhiên bí ẩn – nguồn gốc ra đời của cái tên hang Trinh Nữ, Người Pháp xưa đặt cho hang cái tên La vierge (hang của người con gái).
Hang Trinh Nữ nằm trên hai cánh của một vòng cung núi nhỏ phía đông dãy đảo Bồ Hòn trên Vịnh Hạ Long, cách hang Sửng Sốt hơn 3km về phía đông nam. Giống như một số hang động trên Vịnh Hạ Long và nằm đối diện với Hang Trống.
Những đôi trai gái yêu nhau lại coi đây là biểu tượng, nơi thề nguyện của tình yêu. Còn đối với những người đánh bắt cá thì họ xem đây như là ngôi nhà thân yêu thứ hai của họ.
Truyền thuyết kể rằng, xưa có một người con gái vạn chài xinh đẹp, nhà nghèo, yêu một chàng trai dân chài nghèo. Hai người rất xứng đôi. Để chuẩn bị cho lễ cưới, chàng trai phải dong thuyền ra khơi đánh cá. Ở nhà, cô gái bị ép gả làm bé cho một tên nhà giàu. Để giữ vẹn tình chung, cô đã bỏ nhà ra đảo để tìm người yêu. Trong một đêm mưa gió hãi hùng, cô gái đã hoá đá nơi đây, thành tượng cô gái trong lòng hang Trinh Nữ. Khi hay tin người yêu gặp nạn, chàng trai đã đi tìm và chết ở hang Trống.
Bước vào hang Trinh Nữ, ngay giữa lòng hang là bức tượng người con gái bằng đá, nằm xoã mái tóc dài, mắt hướng ra khơi xa đang mỏi mòn chờ mong và tuyệt vọng. Đối diện với hang Trinh Nữ là hang Trống còn được gọi là hang Con Trai, bức tượng chàng trai hoá đá đang quay mặt về phía hang Trinh Nữ vẫn còn.
Không chỉ là hang động đẹp mà còn là một trong các di tích khảo cổ học trên Vịnh Hạ Long. Năm 2000, các nhà khảo cổ đã phát hiện trong hang những dấu tích của cư dân tiền sử thuộc Văn hoá Hạ Long (cách nay khoảng 4.000 năm) với những dấu tích như lớp than tro, mảnh xương động vật, mảnh gốm và di vật đá. Năm 2010, các nhà khảo cổ còn phát hiện được dấu tích của bến gốm sứ cổ ở khu vực trước cửa hang Trinh Nữ với nhiều mảnh gốm sứ, sành (chủ yếu là lon sành), vò, hũ các loại với nhiều hoa văn trang trí khắc vạnh song song hay hình sóng nước. Các mảnh vỡ bát, đĩa được xác định thuộc thời Trần (thế kỷ XIII-XIV), mảnh đồ gốm có men lam thời Lê (thế kỷ XVI-XVIII), cùng nhiều mảnh gốm sứ của các triều đại phong kiến Trung Quốc.
Hang Trinh Nữ và hang Trống nằm trong tuyến du lịch số 2 trên Vịnh Hạ Long thu hút du khách tới tham quan và tò mò về câu chuyện huyền thoại về tình yêu này.
